Aktualizacja: Kwiecień 2024

Chociaż mogłoby się wydawać, że ostre przyrządy w kuchni mogą być czymś niebezpiecznym, tak naprawdę to tępe noże są jednym z najczęstszych powodów wypadków. Nieprawidłowa ostrość noża sprawia, że musimy używać dodatkowej siły podczas cięcia każdej potrawy, co aż prosi się o nieszczęśliwy wypadek i nieubłaganie niszczy powierzchnie ostrza. Ponadto tępe noże rwą jedzenie i sprawiają, że nasze posiłki tracą apetyczny wygląd. Właśnie te elementy sprawiają, że w każdej kuchni powinna znaleźć się dobra ostrzałka do noży, która pozwoli w łatwy i bezpieczny sposób nadać naszym nożom pożądaną ostrość ostrza. Jednak ze względu na szeroką gamę różnych typów osełek oraz typów stali wykorzystywanych do tworzenia ostrzy, wybranie odpowiedniej ostrzałki do noży może wymagać od nas trochę dodatkowej nauki. Jeżeli wiesz jakiego produktu szukasz, możesz od razu przejść do sekcji rankingowej, jeżeli jednak nie wiesz co to jest gradacja, ani czym się różni osełka od musaka to koniecznie zapoznaj się z naszym poradnikiem!

Na co zwrócić uwagę wybierając ostrzałkę do noży:

Jest kilka aspektów w zależności od tego, czy posiadamy noże gładkie, czy ząbkowane. Warto też zastanowić się nad tym, czy noże to jedyne ostrza, które będziemy chcieli naostrzyć. Biorąc pod uwagę na przykład chęć naostrzenia tasaków lub nożyczek, powinniśmy wybrać taką ostrzałkę, która będzie dawała takie możliwości bez ryzyka zniszczenia ostrza. Świetnym przykładem są ostrzałki AnySharp 3827 i Fiskars Xsharp, które dzięki solidnej konstrukcji i zastosowaniu najwyższej jakości kamieni szlifierskich umieszczonych pod odpowiednim kątem umożliwiają to.

 

Nawet najlepsza ostrzałka do noży nie nada się do wszystkich ostrzy

Odpowiedź na to pytanie zależne jest przede wszystkim od tego, jakiego rodzaju noże chcemy naostrzyć. Można przyjąć, że większość osełek i zestawów do ostrzenia nadaje się do użytkowania przy nożach stalowych gładkich. Na rynku są jednak dostępne również noże ceramiczne oraz ząbkowane. W tym przypadku mamy już pewne ograniczenia. Przykładem może być ostrzałka AnySharp 3827, przy której producent zwraca uwagę na to, że podczas próby naostrzenia ceramicznych noży – możemy je po prostu zepsuć.

Kształt, gradacja, materiał szlifujący. Na co zwrócić uwagę, kupując ostrzałki do noży?

Chcąc dbać o wszelkie tnące i siekające przybory kuchenne, powinniśmy zaopatrzyć się w dobrą ostrzałkę do noży. Dobra ostrzałka do noży to taka, która nadawać się będzie do rodzajów materiałów, z jakich wykonane są używane przez nas noże. Już na wstępie tego akapitu warto wspomnieć, że nie wszystkie osełki do noży będą się nadawały do każdego rodzaju stali, a tym bardziej nie każda osełka poradzi sobie z ceramicznymi nożami. 

Drugim równie ważnym aspektem jest rodzaj samego noża. W przeciętnym domu możemy się spotkać z ostrzami płaskimi,  ząbkowanymi, wykonanymi ze specjalnie hartowanego stopu czy dedykowanym przeznaczeniu. Przy wyborze najlepszej ostrzałki do noży będziemy musieli zwrócić uwagę na kilka kluczowych elementów, które przełożą się na komfort i efektywność użytkowania. 

 

Okrągłe, owalne, płaskie. Jaka ostrzałka do noży będzie pasować do naszego ostrza?

Przy ostrzeniu noży płaskich można powiedzieć, że kształt ostrzałki nie ma znaczenia. Oznacza to, że niezależnie od tego, czy zdecydujemy się na ostrzałkę płaską, czy owalną, będziemy mogli skutecznie zakonserwować gładkie powierzchnie ostrzy. W przypadku chęci naostrzenia noży ząbkowanych sytuacja wygląda już inaczej. Zazwyczaj to właśnie owalną w kształcie ostrzałkę możemy użyć do ząbkowanych ostrzy. Dlaczego? Chcąc dobrze je naostrzyć, należy mieć świadomość, że powinniśmy zadbać o każdy ząbek z osobna. Wiąże się to z zupełnie innym rodzajem pracy niż przy prostych, płaskich powierzchniach. Ostrzałkami, jakie umożliwiają naostrzenie ząbkowanych ostrzy są ostrzałka Zwieger Rapid, AnySharp 3827, a także Victorinox 7.8715.

 

Gradacja. Różne kamienie na różnych etapach ostrzenia noży.

Każdemu kamieniowi szlifierskiemu nadaje się określoną gradację. Jest to stopień ziarnistości, który wpływa głównie na dwa czynniki. Pierwszym z nich jest jakość i stopień naostrzenia noży, drugim zaś wygładzenie i wypolerowanie. Zależność jest taka, że im niższa gradacja i ziarnistość, tym bardziej naostrzymy nóż, jednak równocześnie stanie się on bardziej podatny na uszkodzenia. Analogicznie, im wyższa gradacja i ziarnistość, tym precyzyjniej wyprofilowane i wypolerowane zostanie nasze ostrze. Do codziennego użytku polecana jest najczęściej ziarnistość na poziomie 1000-3500. Regularna konserwacja ostrzy za pomocą kamieni o takiej gradacji sprawi, że będą one bardzo dobrze zaostrzone, a ich powierzchnia będzie równa i precyzyjna.

Ostrzałki do noży z różną gradacją

Ostrzałki do noży posiadają różne typy gradacji


Profesjonalna ostrzałka do noży posiada ziarnistość mieszcząca się pomiędzy 4000 a 8000. Służy ona do podniesienia jakości cięcia, polerowania i wykańczania powierzchni tnących. Natomiast gradacja poniżej 800 sprawdzi się w pierwszej fazie ostrzenia i przy bardzo zniszczonych nożach, gdyż pozwala na skorygowanie kształtu ostrza. Należy jednak pamiętać, by nie używać jej zbyt często, ponieważ może to doprowadzić do zniszczenia.

Kamień szlifierski. Różny materiał dla różnych rodzajów ostrza.

Ostrzałki do noży wykonane z różnych materiałów, które zapewniają inny sposób ścierania ostrzaElementem, który jest kluczowy w każdej ostrzałce do noży to kamień szlifierki. Chociaż w pierwszej kolejności nie wydaje się to zbyt oczywiste, to może on być wykonany z wielu materiałów. Warto zwrócić na to uwagę szczególnie dlatego, że nie każdy kamień będzie w stanie dobrze naostrzyć konkretne noże. Element ten bowiem bezpośrednio powiązany jest z materiałem ostrza, z którego został wykonany nasz nóż, ale także ze zdolnością do ścierania lub wyrównywania jego powierzchni. Zobaczmy więc jakie są dostępne rodzaje kamieni szlifujących, które można efektywnie wykorzystać do domowych ostrzy w naszej kuchni:

  • Węglik wolframu, z jakiego wykonane są płytki ostrzące w urządzeniu AnySharp 3827. Jest to związek chemiczny posiadający najwyższą temperaturę wrzenia, ponad 6000 stopni Celsiusza. Jest bardzo twardy i odporny na wszelkie zarysowania. Idealnie nadawać się będzie do bardzo twardych noży rzeźniczych, a także innych ostrzy, jak scyzoryki, tasaki i siekiery.
  • Węglik wapnia, nazywany także karbidem. Jest to nieorganiczny związek chemicznym z grupy węglików jonowych, który ma strukturę acetylenku. Jego temperatura wrzenia, to 2300 stopni Celsiusza. Ostrzałka Victorinox 7.8715 posiada takie płytki karbidowe, które sprawdzą się bardzo dobrze przy twardszych i masywniejszych ostrzach. Karbidowy kamień szlifierski posiada zazwyczaj ostrzałka do noży myśliwskich.
  • Ceramika – ostrzałka do noży ceramiczna, taka jak Fiskars Xsharp, jest idealna do ostrzenia noży wykonanych prawie z każdego rodzaju stali. I choć może być to bardzo mylne, nie jest ona zalecana do ostrzenia noży ceramicznych. Kamienie ceramiczne cechuje duża twardość, jednak również nierówne ścieranie się.
  • Diament – diamentowa ostrzałka do noży jest przede wszystkim bardzo trwała i świetnie ostrzy. Bardzo istotną informacją jest to, że ostrzałka diamentowa nadaje się do praktycznie każdego rodzaju ostrzy. Można by się więc pokusić o stwierdzenie, że jest to najbardziej uniwersalna i skuteczna ostrzałka do noży ceramicznych oraz stalowych, która będzie pasować do większości ostrzy używanych na co dzień. Trzeba jednak zwrócić uwagę na jakość wybranej ostrzałki diamentowej, ponieważ przy niebyt wysokiej najważniejsza, diamentowa warstwa może się bardzo szybko zetrzeć. Zwieger Rapid, to bardzo dobrej jakości ostrzałka z diamentowym systemem ściernym.
  • Stal – ostrzałki mające stalową powłokę są bardzo twarde, co czyni je niewiarygodnie trwałymi na ścieranie i uszkodzenia mechaniczne. Ostrzałki stalowe idealnie nadadzą się do stalowych noży. Warto zwrócić uwagę na twardość stali, z jakiej wykonana została ostrzałka i pamiętać, że powinna być ona twardsza, niż nasze noże. W innym przypadku nasze ostrza mogą ulec zniszczeniu. Tutaj też konieczne trzeba zwrócić uwagę, że osełka stalowa nie jest tym samym co musak. Każdy przyrząd do ostrzenia noży wykorzystywany jest na innym etapie ostrzenia, oferując nam albo ścieranie ostrza albo jego honowanie.
  • Kamień naturalny – jest to najbardziej popularny materiał, z którego produkuje się osełki. Jednak wciąż rosnąca konkurencja powoli zastępuje jego miejsce. Dzieje się tak przede wszystkim z uwagi na fakt, że kamienie naturalne są mniej trwały niż inne, wymienione powyżej materiały. Z tego też powodu dużo szybciej się ścierają i zużywają, co przy odrobinie nieuwagi może doprowadzić do uszkodzenia ostrzy w zestawie naszych noży.

Kąt ostrzenia. Właściwość, której nie zastąpi nam żadna elektryczna ostrzałka do noży.

Podchodząc do tematu bardzo szczegółowo, można powiedzieć, że każdy nóż, jaki posiadamy, powinien być ostrzony pod innym kątem. Bierze się to stąd, że noże między sobą różnią się przede wszystkim przeznaczeniem – delikatne, precyzyjne cięcia lub mocniejsze i zdecydowane. Główna zasada jest taka, że im delikatniej nóż ma ciąć, tym niższy powinien być stopień ostrzenia. Tych reguł przestrzegają przede wszystkim profesjonaliści. Biorąc jednak pod uwagę domowe zacisze, powinniśmy wziąć pod uwagę kąt, który jest najbardziej popularnym dla standardowej wielkości europejskich noży kuchennych i wynosi on 20-25°, gdzie w przypadku noży japońskich jest to tylko 15°. Zachowuje go większość ostrzałek dostępnych na rynku.

Powiązany artykuł: Jakie noże kuchenne wybrać? Jaki zestaw noży kuchennych kupić?

Ostrzałka do nożyczek, siekier i wierteł. Czy osełkę do noży można wykorzystać do innych sprzętów?

Choć na samym początku artykułu wspomnieliśmy, że nawet najlepsza, profesjonalna ostrzałka do noży nie nada się do każdego kuchenne ostrza, to warto wspomnieć o kwestii uniwersalności tego typu przyrządów. Koniec końców przecież sprzęty domowego użytku, takie jak właśnie nożyczki, kieszonkowe scyzoryki czy siekiery do drzewa też w finalnym przeznaczeniu pracują swoim ostrzem, które ma za zadanie szybko i sprawnie przeciąć pożądany materiał. W teorii brzmi to bardzo sensownie, w praktyce niestety cały proces jest już dużo bardziej skomplikowany.

Dobra ostrzałka do noży i nożyczek bez większego trudu poradzi sobie z ostrzami noży myśliwskich czy taktycznych. Odpowiednia technika ostrzenia i dostosowanie odpowiedniego kąta, przy odrobinie wprawy, pozwoli odpowiednio wykorzystać materiał ścierny. Niestety w przypadku prób stosowania tego samego zestawu jako ostrzałki do siekier, jeżeli ostatecznie nie wybraliśmy maszynki, której producent przewidział taką możliwość, możemy mieć spory kłopot. O ile kamień szlifierski pozwoliłby, nawet po większych męczarniach, uzyskać pożądaną ostrość i kształt ostrza, to niekoniecznie konstrukcja osełki do noży pozwoli nam umieścić tam rąb naszego narzędzia. 

Właśnie dlatego stając przed wyborem najlepszej ostrzałki do noży, możemy zdecydować się na taką, która pasowała będzie także do innych narzędzi. Nasz ranking ostrzałek do noży zawiera dwa produkty, które nadają się do obu tych zadań. Jest to Fiskars Xsharp posiadający ceramiczną nakładkę szlifierską oraz AnySharp 3827 ostrzący za pomocą tarczy z węgliku wolframu. Warto zaznaczyć, że każdy z tych produktów nada się również jako ostrzałka do noży ząbkowanych.

Należy zweryfikować, który produkt będzie miał możliwość naostrzenia ostrza bez jego uszkodzenia. Ważne też, aby ręczna ostrzałka do noży i siekier była odpowiednio zabezpieczona, ponieważ ostrzenie samej siekiery może wymagać zupełnie innego typu precyzji, co niestety ułatwia spowodowanie nieszczęśliwego wypadku. Aby zabezpieczyć urządzenie oraz nasze zdrowie, ostrzałka powinna mieć stabilny uchwyt. Dobrze, gdyby wyposażona była również w podstawkę antypoślizgową.

 

Na co zwrócić uwagę, aby zestaw do ostrzenia noży pasował też do pozostałych sprzętów?

Przyjrzyjmy się jednak bliżej temu, na co szczególnie powinniśmy zwrócić uwagę przy wyborze ostrzałki do siekier. Na początku warto wspomnieć, że sam kształt ostrzałki nie ma zbyt dużego wpływu na znalezienie odpowiedzi na to pytanie. Analogicznie, jak w przypadku ostrzałek do noży, musimy zwrócić uwagę na to, jaką powierzchnię chcemy naostrzyć i czy jest to możliwe posiadaną przez nas ostrzałką. Na co więc zwrócić uwagę chcąc znaleźć ostrzałkę do noży, która również poradzi sobie z siekierą?

  • Gradacja – ziarnistość po raz kolejny. Tak jak wcześniej wspomnieliśmy, od gradacji, czyli ziarnistości kamienia szlifierskiego zależą możliwości uformowania, stopnia naostrzenia, a także wypolerowania i wykończenia naszego ostrza. W przypadku poszukiwania odpowiedniej ziarnistości kamienia szlifierskiego musimy zastanowić się, w jakim stanie jest nasza siekiera, scyzoryk lub tasak. Zasada doboru ziarnistości jest dokładnie taka sama jak w przypadku noży kuchennych.

  • Materiał kamienia szlifierskiego – rodzaj materiału, jaki został użyty jako kamień szlifierski jest naszym zdaniem jednym z ważniejszych elementów wyboru. Bierze się to z tego, że – jak już wiemy – nie każdy rodzaj materiału nadaje się do każdego rodzaju ostrzy. I tak, najlepszy kamień szlifierski umożliwiający naostrzenie siekier i innych narzędzi, to ten z najwyższym stopniem twardości, małą ścieralnością, a także z wysoką temperaturą wrzenia. Przykładem może być ostrzałka do noży AnySharp 3827. Dobry wyborem będą również te, wykonane z węglika wapnia, jak Victorinox 7.8715 lub ceramiczne, jak Fiskars Xsharp.

  • Możliwy kąt ostrzenia – O ile w przypadku ostrzenia noży kuchennych czy nożyczek nie powinniśmy mieć problemu z doborem kąta, o tyle chcąc naostrzyć specjalistyczne narzędzia, ma to już duże znaczenie. Przyjmuje się, że wszystkie kąty ostrzenia większe, niż 25° przeznaczone są tylko i wyłącznie dla większych i mocniejszych ostrzy. I tak, najbardziej odpowiednim kątem ostrzenia dla siekier jest 35-40°.

 

Podsumowanie – czy warto kupować zestawy z marketu?

Chcąc kupić ostrzałkę stacjonarnie, pamiętajmy, że miejsce, w których ją znajdziemy, jest zazwyczaj połączone z jej przeznaczeniem. Najprostszą ostrzałkę do noży kupimy w sklepie z akcesoriami kuchennymi. Znajdziemy tam z reguły zwykłe zestawy do ostrzenia. Bardzo dobrze poradzą one sobie z tanimi, miękkimi ostrzami noży, które zostały nabyte w supermarkecie, Lidlu czy podczas niedzielnej wycieczki do Ikei. Niestety nie możemy polecić przyrządów tego typu do lepszych noży kuchennych, które będą wymagać od nas odrobinę więcej pielęgnacji i specjalnego uczucia. Tylko dobre jakościowo osełki, najlepiej dedykowane bezpośrednio do konkretnego rodzaju stali czy ceramiki, pozwolą nam przez długie lata cieszyć się naprawdę wysoką jakością cięć najlepszych noży. Dokładnie takie modele wraz z opisem ich przeznaczenia znajdziecie w naszym dedykowanym artykule, w którym wybraliśmy najlepsze modele dostępne w 2021 (w oparciu również o produkty z 2020) – RANKING ostrzałek do noży »

Oczywiście wszystkie produkty, nawet ostrzałka do noży masarskich, są dostępne w sklepach internetowych. Jest to doskonałe rozwiązanie dla osób biegłych w poszukiwaniach najlepszych ofert właśnie w ten sposób, ponieważ zazwyczaj sprzęty te są nieco tańsze niż w sklepach stacjonarnych. Dodatkowo firmy (zarówno polskie, niemieckie i cała reszta) coraz częściej wykazują naprawdę wysoki profesjonalizm wykonania, który pozwala zadbać o nawet najbardziej wymagające noże.